W serwisie „Szukaj w Archiwach” opublikowano ponad 1900 opisanych kopii cyfrowych fotografii z kolekcji negatywów o. Adama Studzińskiego OP (1911‒2008). Polska Prowincja Dominikanów otrzymała na ten cel dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie przechowywana jest kolekcja negatywów kapelana Pułku 4 Pancernego „Skorpion” spod Monte Cassino, na którą składa się łącznie ponad 23 tysiące fotografii. Zbiór jest obecnie przedmiotem zadania „Opracowanie i udostępnienie kopii cyfrowych zdigitalizowanych negatywów Adama Studzińskiego OP – IV etap”, realizowanego w ramach programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Kultura cyfrowa”. Projekt – przewidziany na lata 2021–2022 – stawia sobie za cel rozpoznanie fotografii, opisanie i podzielenie zdjęć na serie tematyczne przy użyciu Zintegrowanego Systemu Informacji Archiwalnej (ZoSIA), a następnie sukcesywne udostępnianie co najmniej 75% plików cyfrowych w serwisie Narodowego Archiwum Cyfrowego „Szukaj w Archiwach”.
W Internecie udostępniono właśnie pierwszą część kolekcji – 75 negatywów zawierających ponad 1900 opisanych kopii cyfrowych fotografii. W tej grupie największą i najcenniejszą jest seria ponad 1770 zdjęć (66 negatywów) dokumentujących pracę o. Adama Studzińskiego OP w charakterze kapelana wojskowego w czasie II wojny światowej oraz tuż po jej zakończeniu (seria nr 11.1.2). Zakonnik wykonywał fotografie w Jugosławii (1 negatyw z lat 1940‒1941), Palestynie, Iraku, Persji, Egipcie (28 negatywów z lat 1941‒1944), Włoszech (30 negatywów z lat 1944‒1946) oraz Anglii i Francji (7 negatywów z lat 1946‒1947). Bezcenne zdjęcia dokumentują przede wszystkim życie codzienne żołnierzy Armii Polskiej na Wschodzie oraz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, w tym Pułku 4 Pancernego „Skorpion”. Oprócz generałów (na czele z Władysławem Andersem i Kazimierzem Sosnkowskim) udało się zidentyfikować kilkudziesięciu żołnierzy niższej rangi, z których część poległa w kampanii włoskiej. Na zdjęciach pojawiają się hierarchowie (w tym biskup polowy Wojska Polskiego Józef Gawlina), kapelani wojskowi, dominikanie pracujący we Francuskiej Szkole Biblijnej i Archeologicznej w Jerozolimie oraz cywilni uchodźcy polscy w Palestynie. Miłośników militariów ucieszą fotografie przedstawiające sprzęt wojskowy oraz miejsca działań wojennych w masywie Monte Cassino, nad Adriatykiem, w Apeninach i pod Bolonią. Ojciec Studziński na setkach fotografii udokumentował także zabytki, takie jak zamek templariuszy w Atlit, ruiny Jerycha i Babilonu, piramidy w Gizie, Forum Romanum w Rzymie, sanktuarium maryjne w Lourdes, Łuk Triumfalny w Paryżu czy Opactwo Westminsterskie w Londynie. Na uwagę zasługuje ponadto inna grupa opublikowanych fotografii: „Konwikt Biskupi »Albertinum« w Gliwicach” (seria nr 11.1.3). Ponad 100 zdjęć na 3 negatywach przedstawia życie codzienne wychowanków placówki, którą – z upoważnienia Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego – o. Studziński kierował w latach 1948‒1949. Zdjęcia stanowią zarazem bezcenną dokumentację obecności polskich dominikanów w domu zakonnym w Gliwicach, istniejącym niecałe dwa lata.
Zdecydowana większość wspomnianych fotografii nie była nigdy publikowana, poza tym pozostawała nieopisana. Konieczny stał się zatem długi i żmudny proces identyfikacji miejsc, osób, obiektów i wydarzeń oraz ustalenia datacji w celu stworzenia opisów inwentarzowych. W przypadku fotografii wojennych korzystano w tym celu z opracowań naukowych i albumów o tematyce wojennej i militarnej, wspomnień o. Studzińskiego wydanych drukiem, rękopiśmiennych dzienników i podpisanych pozytów z jego spuścizny archiwalnej, a także z kroniki dominikańskiego klasztoru św. Szczepana w Jerozolimie. Budynki i ulice widoczne na fotografiach o. Adama porównywano ze starymi i współczesnymi zdjęciami, planami i mapami dostępnymi w Internecie, w tym przy użyciu funkcji Google Street View. W identyfikacji żołnierzy pomagali natomiast członkowie forów internetowych poświęconych Polskim Siłom Zbrojnym na Zachodzie, w tym krewni żołnierzy Pułku 4 Pancernego „Skorpion”. Uczestnicy projektu starali się sporządzać opisy inwentarzowe z dużą szczegółowością, podając – w miarę możliwości – imiona i nazwiska osób, nazwy sprzętu wojskowego czy miejsca, z których fotograf wykonywał zdjęcia. Do negatywów sporządzono także indeksy geograficzne, osobowe i rzeczowe. W niektórych przypadkach dokładna identyfikacja fotografii okazała się na razie niemożliwa, jednak pracownicy Archiwum liczą na wszelkie uwagi spostrzegawczych czytelników.
Fotografie (obiekty) z negatywów (jednostek) o sygnaturach 528/307/1‒75 wraz z podstawowymi opisami inwentarzowymi zostały opublikowane w serwisie „Szukaj w Archiwach”.
Bardziej szczegółowe opisy fotografii (obiektów) znalazły się natomiast w elektronicznym inwentarzu archiwalnym (plik PDF do pobrania poniżej). Warto z niego korzystać w czasie przeglądania zdjęć, gdyż na poziomie opisów obiektów w polach „Zawartość (treść)” w wielu przypadkach znajdują się szczegóły (np. doprecyzowana lokalizacja, nazwiska żołnierzy, nazwy sprzętu wojskowego) niedostępne obecnie w serwisie „Szukaj w Archiwach”.
Marcin Sanak
pracownik Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów w Krakowie, koordynator projektu
„Opracowanie i udostępnienie kopii cyfrowych
zdigitalizowanych negatywów Adama Studzińskiego OP – IV etap”